آموزش نقشه خوانی ساختمان (گام به گام + تصویری)

آموزش نقشه خوانی ساختمان یکی از اصلی ترین مهارت هایی هست که حتماً مهندس ناظر، مجری، محاسب و آرماتوربندها باید به صورت کامل به آن مسلط باشند. اگر آموزش نقشه خوانی ساختمان را ندیده باشیم و بلد نباشیم تا نقشه های مختلف یک ساختمان را متوجه شویم، قطعاً در پروژه ها با مشکل مواجه می شویم.

اگر مهندس ناظر هستید شما باید به آموزش نقشه خوانی ساختمان مسلط باشید. چرا؟ چون زمانی که نقشه های سازه رو به شما می دهند باید طبق آنها نظارت و کنترل های سازه را انجام دهید، مسلماً اگر نقشه خوانی بلد نباشید، چطوری می خواهید نقشه ها را با کار اجرا شده کنترل و نظارت کنید؟!

اگر طراح سازه هستید، برای طراحی سازه به شما نقشه های معماری را می دهند و شما باید از روی این نقشه های معماری، طراحی سازه را انجام دهید. خب باز هم اگر آموزش نقشه خوانی را بلد نباشید قطعاً نمی توانید به خوبی نقشه های ساختمان را متوجه بشید. حتی در مدلسازی سازه ها هم به مشکل بر می خورید.

اگر مجری ساختمان هستید برای اینکه بتوانید ساختمان را طبق نقشه ها اجرا کنید باید بتوانید نقشه را بخوانید پس باز هم باید نقشه خوانی را بلد باشید.

از همه اینها مهم تر آرماتوربندها هم قطعاً باید مهارت نقشه خوانی خوبی داشته باشند تا بتوانند طبق نقشه ها آرماتوربندی را انجام دهند.

پس فرقی نمی کند که چه وظیفه ای در ساختمان در حال ساخت دارید، در هر صورت باید آموزش نقشه خوانی را کامل بلد باشید. این مقاله را کامل بخوانید تا با قسمت زیادی از نقشه خوانی آشنا شوید. در آخر این مقاله هم به شما راهکاری را پیشنهاد می دهم تا به صورت کامل به آموزش نقشه خوانی ساختمان مسلط شوید.

نقشه های ساختمانی چند فاز دارند؟

نقشه های ساختمانی معمولاً در ۳ فاز تهیه می شوند.

۱) فاز صفر یا مطالعاتی

۲) فاز یک 

۳) فاز دو

۱) نقشه های فاز صفر یا مطالعاتی چه نقشه هایی هستند؟

به این نوع نقشه ها، نقشه های فاز صفر یا مطالعاتی هم می گویند. 

این نوع نقشه ها همان پلان های ساده و بدون اندازه گذاری و جزئیات هستند که در ابتدا فقط برای اینکه مکان جانمایی فضاهای مختلف مشخص شود و یک شکل کلی از طرح را داشته باشیم، آنها را ترسیم می کنیم.

در نقشه های فاز صفر یا همان فاز مطالعاتی باید بیشتر موارد زیر را مورد توجه قرار بدهیم؛

• اهداف پروژه
• آداب و رسوم آن منطقه
• وضعیت ساختمان های کناری
• ضوابط و استاندارد های مورد نیاز
• توجیه اقتصادی و فنی طرح اولیه
• نیازهای ضروری افراد برای بهره برداری از این پروژه
• شرایط اقلیمی پروژه مثل میزان نورگیری، میزان بارش، دما و …
• ویژگی های فرهنگی محیطی که پروژه را می خواهیم اجرا کنیم مثل بافت معماری 
• و …

۲) نقشه های فاز یک چه نقشه هایی هستند؟

نقشه های فاز یک نسبت به نقشه های فاز صفر جزئیات خیلی بیشتری دارند. این نقشه ها با مقیاس مشخصی ترسیم می شوند و فضاهای مختلف آنها به صورت کامل اندازه گذاری می شوند.

ولی خب نقشه های فاز یک اطلاعات یک ساختمان را به صورت کامل ندارند مثل جزئیات نازک کاری و موارد دیگر. نقشه های فاز یک شامل، پلان، برش، نما و… هستند.

۳) نقشه های فاز دو چه نقشه هایی هستند؟

زمانی که نقشه های فاز یک مثل پلان، نما و… مورد تایید کارفرما باشد، نقشه های فاز دو طراحی می شوند. در نقشه های فاز دو همه ی دیتیل های اجرایی، ابعاد و اندازه گذاری های دقیق فضاهای مختلف، برش ها و نوع مصالح برای استفاده در قسمت های مختلف ساختمان آورده می شوند.

نکته مهمی که وجود داره این هست که قبل از طراحی و ترسیم نقشه های فاز دو معماری باید تمام نقشه های سازه،تاسیسات مکانیکی و برقی که در نقشه های فاز یک طراحی و ترسیم شده اند، مورد بررسی دقیق قرار بگیرند و در صورتی که هر گونه تداخلی که با همدیگر دارند باید در این مرحله آن تناقض و تداخل ها برطرف شوند.

انواع نقشه های ساختمانی

هر ساختمانی باید دارای ۴ دسته از نقشه ها باشد.

۱) نقشه های معماری (A)

۲) نقشه های سازه (S)

۳) نقشه های تاسیسات مکانیکی (M)

۴) نقشه های تاسیسات برقی (E)

در نقشه های ساختمانی برای نشان دادن هر بخشی از ساختمان از ۳ بخش استفاده می کنیم، ۱) پلان ۲) برش ۳) نما. بعضی وقت ها هر چی به پلان یک ساختمان نگاه می کنیم باز هم نمی توانیم بعضی از قسمت های آن را کامل متوجه شویم برای همین نیاز داریم که یک برشی از آن پلان را هم داشته باشیم تا بتوانیم با آن برش درک بهتری از نقشه های ساختمان را به دست آوریم.

از اینجا این مقاله شروع می شود، لطفا این مقاله آموزش نقشه خوانی ساختمان را تا انتها با دقت بخوانید، قول می دهم نکات خیلی زیادی را یاد می گیرید.

پلان چیست؟

یکی از اساسی ترین نقشه های ساختمانی ما پلان ها می باشند که اطلاعات زیادی از یک پروژه را به ما می دهند.

برای اینکه بتوانیم پلان یک ساختمان را ترسیم کنیم باید به صورت افقی آن ساختمان را با یک برش فرضی از ارتفاع دو سوم بِبُریم و از نمای بالا به آن ساختمان نگاه کنیم. هر چیزی که می بینیم را روی کاغذ ترسیم می کنیم که به آن پلان می گوییم. 

داخل پلان ها اطلاعاتی مثل ابعاد و ضخامت دیوارها، محل قرارگیری ستون ها، محل قرارگرفتن درب ها و پنجره ها، محل قرارگیری فضاهای مختلف مثل آشپزخانه، اتاق خواب، پذیرایی و… و ارتباط شون با همدیگر وجود دارد.

برش (مقطع) چیست؟

نام دیگر برش، مقطع می باشد. اگر ساختمانی را با یک صفحه عمودی به صورت فرضی از یک جهت برش بزنیم و به یک سمت دلخواه آن نگاه کنیم، اگر هر چیزی که در آن سمت می بینیم را روی کاغذ ترسیم کنیم به آن برش می گوییم.

برای انجام دادن و ترسیم کردن برش به دوتا مورد نیاز داریم، اولی محل برش و دومی جهت دید بعد از انجام برش می باشد.

قطعاً یکسری ابهام هایی در پلان و نقشه های ساختمانی وجود دارد برای همین با دیدن برش آن قسمت، ابهام ها در ذهنمان برطرف می شوند.

در یک برش می توانیم دیوارهای برش خورده، ضخامت سقف، ابعاد و اندازه و محل قرار گرفتن درب و پنجره ها و ارتفاع طبقات را به صورت واضح ببینیم.

نما چیست؟

اگر از قسمت شمال یا جنوب یا شرق یا غرب به یک ساختمان نگاه کنیم، چیزایی مثل ابعاد و اندازه درب ها و پنجره ها و کلاً نمای اون جهت رو می توانیم ببینیم.

سایت پلان چیست؟

قبل از اجرای هر نقشه ای باید اول ابعاد و موقعیت قرار گرفتن آن پروژه نسبت به ساختمان های کناری، خیابان ها و … سنحیده شود، برای همین یک نقشه ای داریم به نام سایت پلان که موقعیت قرار گرفتن پروژه را نسبت به ساختمان های کناری با مقیاس ۱:۲۰۰ نشان می دهد. مقیاس ۱:۲۰۰ یعنی هر ۱ سانتی متری که روی کاغذ ترسیم می کنیم به اندازه ۲ متر در واقعیت می باشد.

حتماً قبل از شروع پروژه ابعاد را از روی نقشه سایت پلان چک کنید و با واقعیت تطابق بدید تا بعداً به مشکل احتمالی نخورید.

مثلاً در پروژه پایینی از سمت شمال و جنوب به پلاک های مجاور و از سمت شرق به خیابان ۱۲ متری و از سمت غرب به خیابان ۱۰ متری محدود می شود.

پلان تیپ طبقات چیست؟

یکی از اصلی ترین نقشه های معماری، پلان تیپ طبقات به همراه اندازه گذاری های دقیق می باشد، پلان طبقات را معمولاً با مقیاس ۱:۱۰۰ طراحی و ترسیم می کنیم. مقیاس ۱:۱۰۰ هم یعنی هر ۱ سانتی متری که در نقشه ها ترسیم می کنیم معادل ۱ متر در واقعیت می باشد. این نکته را در آموزش نقشه خوانی در نظر داشته باشید.

داخل نقشه پلان طبقات حتماً باید کدهای ارتفاعی طبقات مختلف و ترازهای مختلف را بزنیم و آکس بندی ها را دقیق انجام بدهیم. آکس ستون ها در سمت بالا و سمت چپ نقشه ها قرار می گیرند که دقیقاً وسط ستون ها را مشخص می کنند.

آکس های شمالی یعنی آکس های بالای نقشه ها را با حروف انگلیسی یعنی A B C  و … و آکس های غربی یعنی سمت چپ نقشه را با اعداد ۳ ۲ ۱ و … نشان می دهیم.

نکته مهم: تمام ترازها و اندازه هایی که در نقشه های معماری وجود دارند، اندازه و ترازهای تمام شده نقشه ها هستند. یعنی چی؟ یعنی مثلاً فاصله بین دو دیوار به ما ۳ متر داخل نقشه داده شده است، این ۳ متر با حساب کردن نازک کاری و اتمام کار بوده نه قبل از نازک کاری و … 

یا مثلاً وقتی ارتفاع سقف ۲.۹ متر داده شده یعنی بدون حساب کردن ارتفاع کف سازی و … بوده و این ۲.۹ بعد از اتمام کار و اجرا هست.

این نقشه ها را باید در نرم افزار اتوکد ترسیم کنیم که قبلاً در وبسایت عمران وب مقاله ای برای آموزش اتوکد نوشتیم که می توانید آن را بخوانید.

برش یا مقطع فونداسیون

ابعاد فونداسیون یعنی عرض و ارتفاع آن به همراه تعداد، قطر و طول آرماتورها را به صورت دقیق در یک سری برش هایی در داخل نقشه ها به ما می دهند.

مثلاً برش پلان فونداسیون زیر را که می بینید، عرض این فونداسیون با توجه به محل قرار گرفتن محورهای آن متفاوت است. ارتفاع این نوار فونداسیون ۷۰ سانتی متره.

آرماتورهای طولی این نوار فونداسیون قطرشون ۲۰ میلی متره که تعدادشون ۹ عدده، اگر از عرض فونداسیون که ۱۵۰ سانتی متر هست دوتا کاور بتن را کم کنیم و این عدد به دست آمده را تقسیم بر تعداد آرماتورهای طولی کنیم فاصله بین آرماتورهای طولی به دست می آید.

این آرماتورهای طولی در شبکه فوقانی (بالایی) و تحتانی (پایینی) قرار گرفتند (۹ عدد بالا و ۹ عدد پایین).

قطر آرماتورهای عرضی این نوار فونداسیون ۲۰ میلی متره که در فاصله های ۱۶ سانتی متری از همدیگر قرار دارند. طول هر کدام از این آرماتورهای عرضی هم ۱۸۵ سانتی متر هست و آرماتور عرضی بالایی و پایینی با همدیگر همپوشانی ندارند اما بهتر بو حداقل ۱۰ سانتی متر روی همدیگر اورلپ می شدند.

پلان ستون گذاری

در پلان ستون گذاری، ستون ها را به انواع مختلفی تقسیم بندی می کنیم و هر کدام از آنها هم ممکن است که یک صفحه ستون خاصی داشته باشند.

مثلاً در پروژه زیر ۴ تیپ ستون و ۴ تیپ صفحه ستون داریم که با توجه به محل قرارگیری و میزان باری که به آنها وارد می شود با همدیگر تفاوت دارند. 

حالا این تفاوت ها شامل؛ ابعاد و ضخامت ورق ها، ارتفاع، محل اتصالات، نحوه اتصالات و سرهم کردن، ضخامت ورق های تقویتی و سخت کننده ها، طول و بعد جوش برای ستون ها و خیلی موارد دیگر می باشند.

نما و برش ستون های فلزی

در بالاتر گفتیم که ما ستون ها را در یک پروژه تیپ بندی می کنیم، در آموزش نقشه خوانی باید به یاد داشته باشیم که هر کدام از این تیپ ستون ها باید یک نما و حداقل چندتا برش در طبقات مختلف داشته باشند.

دیتیل های وصله ستون

در هر ستون و در هر قسمتی از سازه که ما کلاً وصله ای داشته باشیم باید دیتیل های مخصوص در نقشه ها وجود داشته باشند تا دقیقاً طبق این دیتیل ها اجرا را انجام دهیم.

حالا این وصله برای چی هستن؟ ما از آموزش های نقشه خوانی و … می دانیم که طول هر تیرآهن و یا طول هر میلگردی ۱۲ متر می باشد پس اگه اگر به طول هایی بیشتر از ۱۲ متر نیاز داشته باشیم باید از وصله کمک بگیریم، البته یکی از دلایل وصله این می باشد. دلیل دیگر وصله کم شدن ابعاد ستون ها در طبقات بعدی است.

پلان تیر ریزی

سایز و جهت قرار گرفتن هر کدام از تیرها در طبقات را با استفاده از پلان تیرریزی می توانیم متوجه شویم.

برش (مقطع) از فونداسیون و آرماتورهای ریشه ستون

ما باید برای هر کدام از تیپ های ستون ها و هر کدام از نوارهای فونداسیون حداقل یک دیتیل و برش داشته باشیم تا دقیقاً؛ سایز آرماتورها و فاصله های آنها از همدیگر، صخامت بتن مگر، عرض آن نوار و خیلی موارد دیگر را به ما نشان دهند.

دیتیل و جزئیات چاله آسانسور

دقیقاً مثل دیتیل های فونداسیون باید دیتیل و جزئیات چاله آسانسور هم در نقشه ها کامل به ما بدهند. در دیتیل زیر جزئیات یک چاله آسانسور را با توضیحات آن مشاهده می کنید.

نما و برش ستون های بتنی

در بالا هم اشاره ای کردم که باید از هر نوع تیپ ستونی که داریم یک نما ترسیم کنیم.

داخل این نمای ستون باید تعداد، قطر، فاصله آرماتورها، محل و طول همپوشانی وصله آرماتورها و خیلی موارد دیگر را مشخص کنیم.

برش (مقطع) ستون ها

ببین در هر کدام از طبقات ممکن هست که تعداد، قطر، فاصله آرماتورها و خیلی موارد دیگر نسبت به طبقه پایینی و یا بعدی آن تفاوت داشته باشد، بنابراین باید در هر طبقه از هر کدام از تیپ های ستون ها یک برش داشته باشیم که دقیقاً این موارد را مشخص کرده باشد.

دیتیل و جزئیات آرماتوربندی تیرها

دقیقاً مثل ستون ها ما برای هر کدام از تیرها هم باید یکسری تیپ بندی داشته باشیم و در نقشه ها دیتیل و جزئیات دقیق آنها را نشان بدهیم.

اگه میخوای کامل نقشه خوانی ساختمون رو یاد بگیری روی تصویر کتاب زیر کلیک کن و توضیحاتش رو بخون.