روان کننده بتن چیست؟ کاربرد، مزایا و مقدار صحیح مصرف آن

قبل از تعریف روان کننده بتن لازم است که بدانیم اجزای اصلی بتن شامل شن، ماسه، سیمان و آب می باشد که در بعضی مواقع ممکن است مواد افزودنی بتن را هم برای تغییر برخی خواص بتن تازه و سخت شده، به آن اضافه کنیم. در زمان های خیلی گذشته ایرانیان، مصریان و رومیان از چربی حیوانات، شیر، خون و خاکستر به عنوان روان کننده بتن به مخلوط بتن اضافه می کردند تا بتن، روانی خوبی داشته باشد. یا حتی از همو گلوبین خون برای ایجاد حباب ذر بتن استفاده می کردند که باعث افزایش دوام بتن می شد.

تاریخچه پبدایش مواد افزودنی

کشف مواد افزودنی که امروزه در بتن استفاده می کنیم بر می گردد به دهه ی ۱۹۳۰ میلادی که به طور کاملاٌ تصادفی مشخص شد بتنی که به آن پیه گاو اضافه شده مقاومت بهتری را در مقابل سیکل های یخ زدن و ذوب شدن در گذشت زمان از خودش نشان می دهد.

افزودنی روان کننده بتن (کاهنده ی آب)

مواد افزودنی روان کننده که نام دیگر آنها کاهنده ی آب می باشد، اگر به بتن اضافه شوند بدون اینکه نیازی به اضافه کردن آب به بتن باشه می توانند روانی و کارایی یا همان اسلامپ بتن را افزایش بدهند و در مواقعی که بتن یک مقدار سفت شده باشد و دکل هوایی نتواند بتن سفت شده را پمپ کنید بهترین کار اضافه کردن روان کننده بتن و بدترین کار هم اضافه کردن آب است که اگر آب به آن اضافه کنیم و بتن را پمپ کنیم بعد از اینکه بتن سفت و سخت شود آن آب اضافی که به بتن اضافه کردیم تبخیر می شود و جای خالی آن ترک هایی به وجود می آید.

بنابراین بهترین کار در این شرایط اضافه کردن مقدار مجاز روان کننده به بتن هستش چراکه روان کننده بتن باعث میشه که دانه های تشکیل دهنده بتن روی هم دیگر اصطلاحاًٍ لِیز بخورد و در نتیجه بتن ما روان می شود.

کاربردهای استفاده از روان کننده بتن (کاهنده ی آب)

۱. افزایش مدت زمان کارایی و روانی بتن

۲. جلوگیری از به وجود آمدن ترک های سطحی در بتن

۳. افزایش روانی و کارایی بتن (اسلامپ) با وجود حفظ میزان نسب آب به سیمان

۴. به دست آمدن سطح صاف و یکنواخت خصوصاً برای بتن های اکسپوز (بتن های نما)

۵. چون استفاده از روان کننده بتن باعث کاهش نسبت آب به سیمان می شود پس علاوه بر روان کردن بتن باعث افزایش مقاومت بتن هم می شوند.

۶. روان کننده ها به علت خاصیت روان کنندگی که دارند ممکن است مصرف آب را تا حدود ۱۵% و فوق روان کننده ها حدود ۱۵ تا ۳۵% کاهش دهند.

۷. استفاده از روان کننده بتن باعث می شود که اولاً بتن راحت تر با پمپ ریخته شود و دوماً اگر تراکم آرماتورهای ما زیاد باشد باعث می شود که بتن راحت تر از داخل میلگردها عبور کند و در مکان خود جای بگیرد و حتی آسان تر سطح آن پرداخت می شود.

۸. استفاده از این مواد افزودنی باعث می شود که سطح ظاهری بیشتری از ذرات سیمان در معرض واکنش هیدراتاسیون قرار بگیرد و در نتیجه مقاومت کوتاه مدت بتن در مقایسه با بتنی که با همان نسبت آب به سیمان ولی بدون مواد روان کننده ساخته شده بالا می رود و در ادامه هم به احتمال خیلی زیاد مقاومت بلند مدت بتن هم با توجه به توزیع مناسب و یکنواخت ذرات سیمان در بتن بالا خواهد رفت.

۹. همانطور که در بالا هم به آن اشاره کردیم اگر بخواهیم بتن را روان کنیم دو راه داریم که راه دوم آن اضافه کردن آب به بتن بود که توصیه نمی کنیم اما اگر روان کننده بتن در کارگاه وجود نداشت و خواستیم آب اضافه کنیم بهتره که به آب سیمان اضافه کنیم و دوغاب سیمان را به بتن اضافه کنیم که در این صورت باعث افزایش مصرف سیمان می شود بنابراین استفاده از مواد افزودنی روان کننده باعث کاهش مصرف سیمان هم خواهد شد.

عوارض مصرف زیاد روان کننده (کاهنده ی آب)

در صورتی که از این مواد افزودنی به اندازه کافی و استاندارد در بتن استفاده شود مقاومت و دوام بتن را نیز افزایش می دهد اما اگر مقدار زیاد و بیشتر از حد استاندارد از آن را به بتن اضافه کنیم عوارضی مثل؛ ۱) تاخیر در گیرش ۲) آب انداختن بتن ۳) خشک شدگی بتن ۴) جدا شدن دانه ها از هم، به وجود می آیند.

برخی از مواد افزودنی روان کننده (کاهنده ی آب)، نسل اول نامیده می شوند که در صورتی که بیش از اندازه و مقدار مجاز از این مواد در بتن استفاده کنیم باعث می شود که بتن را تا ۲۴ ساعت یا حتی بیشتر دیرگیر کند اما تاثیری در حفظ روانی بتن در آن مدت دیرگیری ندارد.

اگر به خوبی از این بتن مراقبت کنیم و آن را مرطوب نگه داریم شاید از مقاومت آن کم نشود اما این گیرش یک گیرش تاخیری به حساب می آید و به احتمال زیاد در این بتن ترک های زیادی در آینده به وجود می آید.

مقدار و میزان مجاز صحیح استفاده در بتن

افزودنی های بتن دو دسته هستند؛

۱. مواد افزودنی شیمیایی

مواد افزودنی شیمیایی موادی هستند که با یک ترکیب شیمیایی ویژه به مقدار خیلی کم در حد چند دهم درصد وزنی سیمان و حداکثر تا ۲ درصد وزنی سیمان به بتن اضافه می شود و با همین مقدار کم تغییرات خیلی زیادی رو در بتن به وجود می آورند. مثلاً ۱) کندگیر کننده ها ۲) زودگیر کننده ها ۳) روان کننده (کاهنده ی آب) ۴) مواد افزودنی حبا زا جزء مواد افزودنی شیمیایی به حساب می آیند.

۲. مواد افزودنی معدنی

مواد افزودنی معدنی پودرهایی هستند که به میزان بسیار بیشتری چیزی در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد وزنی سیمان یا حتی بیشتر در بتن مصرف می شوند. مثلاً پوزولان ها و سرباره ها به عنوان مواد افزودنی معدنی محسوب می شوند.

نکته مهم: به هر حال مقدار مصرف مجاز افزودنی بتن نباید بیشتر از آن میزانی که روی جلد ماده افزودنی نوشته شده است، بیشتر شود.