تیرچه بلوک چگونه سقفی است؟ (تمام اجزای آن؛ تصویری + فیلم)

تیرچه بلوک یکی از رایج ترین و متداول ترین سقف های موجود در ایران می باشد. سقف تیرچه و بلوک نوعی دال یک طرفه می باشد که از سه عنصر ۱. دال، ۲. تیرچه، ۳. بلوک (یا یونولیت) تشکیل شده است، که تیرچه ها و بلوک ها خودشان انواع مختلفی دارند. در این سیستم از تیرچه ها به عنوان تیر فرعی استفاده می کنند و تنها وظیفه ی بلوک ها (یا یونولیت) پرکنندگی می باشد و نقش سازه ای ندارند.

اجزای اصلی سقف تیرچه بلوک

۱. تیرچه

۲. بلوک

۳.میلگرد حرارتی، افت، میلگرد منفی

۴. بتن پوششی (بتن درجا)

۱) تیرچه

عضو پیش ساخته ای است متشکل از بتن و فولاد به مقطع تقریبی T، که در دو نوع تیرچه خرپایی و تیرچه پیش تنیده تولید می شود.

تیرچه پیش ساخته خرپایی

این نوع تیرچه از خرپای فولادی و پاشنه بتنی تشکیل شده است و در صورتی که دارای قالب سفالی باشد، تیرچه ی کفشکدار نامیده می شود.

تیرچه ی پیش ساخته خرپایی برای تحمل مراحل دو گانه ی باربری از اجزای زیر تشکیل می شود؛

• عضو کششی
  
• میلگردهای عرضی (برشی)
  
• میلگرد بالایی (فشاری)
  
• بتن پاشنه

عضو کششی تیرچه

حداقل تعداد میلگرد کششی ۲ عدد بوده و توصیه می شود قطر آنها از ۸ میلی متر کمتر و از ۱۶ میلی متر بیشتر نباشد. در مورد تیرچه هایی که ضخامت بتن پاشنه آنها ۵.۵ سانتی متر یا بیشتر باشد، می توان حداکثر قطر میلگرد کششی را به ۲۰ سانتی متر افزایش داد.

برای صرفه جویی در مصرف فولاد و پیوستگی بهتر با بتن، معمولا از میلگرد آج دار، به عنوان عضو کششی استفاده می شود.

میلگرد های عرضی (برشی)

این میلگردها به دلایل زیر در تیرچه استفاده می شوند؛

• تامین اینرسی لازم جهت مقاومت تیرچه در هنگام حمل و نقل
• تامین مقاومت لازم جهت تحمل بار بلوک و بتن پوششی در بین تکیه گاه های موقت، پیش از به مقاومت رسیدن بتن
• تامین پیوستگی لازم بین تیرچه و بتن پوششی (درجا)
• تامین مقاومت برشی مورد نیاز تیرچه
• برای میلگردهای عرضی از نوع فولاد نرم و نیم سخت استفاده می شود که به صورت مضاعف یا منفرد تولید می شود.

میلگرد بالایی (فشاری)

از میلگرد بالایی به منظور تحمل نیروی فشاری خرپا در مرحله اول باربری تیرچه استفاده می شود و قطر آن با توجه به نوع میلگرد و طول دهانه، فاصله تیرچه ها، ارتفاع خرپای تیرچه و ضخامت بتن پوششی، همچنین فاصله جوش های میلگرد عرضی، از ۶ میلی متر تا ۱۲ میلی متر متفاوت است.

میلگرد کمکی اتصال:

این میلگرد، به منظور مهار کردن میلگردهای کششی و امکان استقرار بیش از ۲ میلگرد کششی در پاشنه ی تیرچه، به کار برده می شود.

۲) بلوک

برای پر کردن محل های خالی بین تیرچه ها، از بلوک های توخالی استفاده می شود که جنس آنها از سفال یا بتن و حتی پلاستیک و یونولیت است. تنها وظیفه ی بلوک ها در سقف های اجرا شده تیرچه و بلوک، فقط خاصیت پرکنندگی دارند و وظیفه ی تحمل نیرو را ندارند.

مواد تشکیل دهنده بلوک نباید روی بتن درجا اثر شیمیایی داشته باشند. ارتفاع و طول بلوک، تابع ضخامت كل سقف و فاصله تیرچه ها از همدیگر می باشد. عرض بلوک، معمولا ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر است.

تیغه های دو طرف بلوک جهت جابه جایی بهتر بتن در بین دو بلوک (جان تیر) به شکل شیب دار طراحی می گردند. وزن بلوک باید طوری باشد که به آسانی با دست در روی سقف جابه جا گردد.

معمولا وزن بلوکهای سفالی ۳ تا ۱۲ کیلوگرم و وزن بلوک های بتنی با مصالح رودخانه ای ۸ تا ۲۰ کیلوگرم است. ابعاد و وزن بلوکها، با توجه به مشخصات کارخانه های سازنده، متفاوت است و جهت تعیین وزن و – ابعاد دقیق آنها باید به کاتالوگ های مربوط به آن مراجعه کرد.

توصیه می شود ضخامت جدارهای عمودی و افقی بلوک بتنی از ۱۵ میلی متر کمتر نباشد که حداکثر رواداری در ارتفاع ۲ میلی متر و در طول و عرض ۳ میلی متر باشد.

حداقل محل نشیمن گاه بلوک ۱۷.۵ میلی متر باید باشد.

۳) میلگرد حرارتی، افت، میلگرد منفی

در مرحله ی بعد آرماتورهای حرارتی را برای کنترل ترک های ناشی از تنش های حرارتی و جمع شدگی بتن به قطر ۶ یا ۸ میلی متر و با فاصله های حدود ۲۵ سانتی متر در دو جهت عمود بر هم بر روی سقف پهن و در صورت نیاز میلگردهای اتکا و همچنین میلگردهای ممان منفی تیرچه ها را نیز اجرا می کنیم.

دقت کنید که حداکثر فاصله بین ۲ میلگرد افت و حرارتی ۲۵ سانتی متر است.

۴) بتن پوششی (بتن درجا)

بتن پوششی، قسمتی از تیر مرکب است که در محل کارگاه پس از جاگذاری تیرچه ها و بلوک ها بتن ریزی می گردد و پس از به دست آوردن مقاومت لازم به کمک عضو کششی بار وارد بر سقف را تحمل می کند.

پیشنهاد می کنم مقاله ی: سقف وافل؛ معرفی و برتری آن بر سقف یوبوت و کوبیاکس (تصویری) را هم بخوانید.

اجرای سقف تیرچه بلوک

۱. تکیه گاه های موقت اجرایی (شمع بندی)

به طور کلی به محض اینکه تیرچه ها و بلوکهای انتهایی بین دو تکیه گاه اصلی قرار گرفتند، شمع بندی و قالب۔ بندی به وسیله چهار تراش های عمود بر تیرچه که در مورد تیرچه های پیش ساخته خرپایی، فاصله آن ها از همدیگر، ۱ تا ۱.۲ متر است، انجام می شود.
هنگام اجرای عملیات شمع بندی، خیز مناسبی برابر با یک دویستم (۱/۲۰۰) دهانه به طرف بالا در نظر گرفته می شود تا پس از بارگذاری، خیز منفی اولیه حذف شده و سقف مسطح گردد.

به طور کلی، چهارتراشها وشمع ها باید طوری نصب شوند که بتوانند در مقابل نیروهای وارده مقاومت نمایند؛ آنها را باید طبق اصول و قواعد مربوط به آن، به یکدیگر متصل کرد.

نکات مهم اجرای تکیه گاه های موقت و جمع آوری آنها

• در صورتی که شمع ها روی زمین تکیه داشته باشند باید مطمئن بود که زمین زیر شمع، به علت دستی بودن خاک یا جذب رطوبت بعدی، نشست نکند. به طور کلی، در صورت سست بودن زمین، باید با افزایش سطح تکیه گاه شمع ها و جلوگیری از نمناک شدن زمین، از نشست جلوگیری کرد.
• چنانچه تکیه گاه شمع ها، سقف طبقه زیرین باشد، باید وزن شمع بندی و سقف مورد احداث به منزله سربار سقف زیرین در نظر گرفته شده و با توجه به عمر بتن سقف زیرین، تقویت لازم برای آن پیش بینی گردد. در غیر این صورت، سقف زیرین تحمل سربار وارده را ننموده و این امر باعث آسیب دیدن آن خواهد شد.
• در جمع آوری تکیه گاه های موقت نیز باید از به دست آوردن مقاومت کافی سقف مورد نظر، برای تحمل وزن خود و سربارهای وارده از جمله شمع های مربوط به سقف بالاتر، اطمینان حاصل کرد.

۲. کلاف میانی (Tie Beam)

برای جلوگیری از پیچش تیرهای T و برای توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه بلوک، و همچنین در محل هایی که بار منفرد موجود باشد، کلاف میانی بتنی که جهت آن عمود بر جهت تیرچه ها می باشد، در سقف تعبیه می شود.

حداقل عرض کلاف میانی، برابر با عرض بتن پاشنه تیرچه و ارتفاع آن برابر ارتفاع سقف خواهد بود.

در صورتی که بار زنده سقف، کمتر از ۳۵۰ کیلوگرم بر متر مربع، و طول دهانه بیشتر از ۴ متر باشد، مطابق شکل زیر یک کلاف میانی در سقف تعبیه می شود. حداقل سطح مقطع میلگردهای طولی آن باید برابر نصف مقادیر میلگرد کششی تیرچه ها باشد. برای دهانه کمتر از ۴ متر و بار زنده سقف کمتر از ۳۵۰ کیلوگرم بر متر مربع، به کلاف میانی نیازی نداریم.

در مورد بار زنده بیشتر از ۳۵۰ کیلوگرم بر مترمربع و دهانه ۴ تا ۷ متر، ۲ کلاف میانی، و برای دهانه بیشتر از ۷ متر، ۳ کلاف میانی اجرا می شوند.

حداقل سطح مقطع میلگردهای طولی آن برابر سطح مقطع میلگردهای کششی تیرچه خواهد بود. میلگردهای کلاف میانی در بالا و پایین تعبیه می شوند و حداقل قطر میلگرد در مورد میلگرد آجدار ۶ میلی متر، و در مورد میلگرد ساده ۸ میلی متر است.

۳. تعبیه سوراخ (بازشو) در سقف

در صورتی که عرض سوراخ از فاصله ی بین دو تیرچه مجاور کوچکتر باشد، کافی است که پیش از بتن ریزی، دال بالایی در محل سوراخ جعبه ای چوبی قرار داده و دور آن بتن ریخته شود و پس از گرفتن بتن، قالب را خارج کنند.

چنانچه عرض سوراخ از فاصله ی بین دو تیرچه بیشتر باشد، مطابق شکل زیر، تیرچه های مجاور آن را به صورت مضاعف اجرا کرده و لبه های بازشو را به وسیله ی تیرچه های کوتاه تر و میلگرد تقویتی می پوشانند.

سرانجام در صورتی که مقطع مرکب تیرچه های مضاعف برای تحمل بارگذاری مربوط ضعیف باشد، به وسیله تیرهای کمکی (فرعی) که به تیرهای اصلی تکیه داشته باشند، محل بازشو مطابق شکل زیر تعبیه می گردد.

۴. جزئیات اجرای تیغه روی سقف تیرچه و بلوک

در صورتی که تیغه در امتداد تیرچه ها واقع گردد، توصیه می شود که مطابق شکل زیر، تیغه درست در بالای تیرچه های مضاعف با کنترل محاسباتی اجرا شود.

در مورد تیغه های عمود بر امتداد تیرچه ها، مطابق آیین نامه وزن آنها به صورت بار گسترده در محاسبه ی لنگر خمشی تیرچه ها منظور می شود.

فیلم نحوه ی ساخت تیرچه

فیلم نحوه ی اجرای سقف تیرچه بلوک

نحوه ی اتصال تیرچه ها در سازه فولادی

تصاویری از سقف تیرچه بلوک

جمع بندی و نکات پایانی

در مدتی پیش تقریبا اکثر ساختمان ها از سقف های طاق ضربی استفاده می کردند اما به دلیل عدم رفتار مناسب سقف طاق ضربی در برابر زلزله تقریبا می شود گفت دیگه کمتر ساختمانی را پیدا می کنید که سقف آن طاق ضربی باشد. بعد از وارد شدن سقف های تیرچه بلوک آن ها هم معایبی داشتند که از جمله این معایب ۱. سنگین بودن بلوک های سیمانی ۲. یا اگر از سفال استفاده کنیم هزینه ها به شدت بالا می رفت ۳. یا اگر از یونولیت استفاده می کردیم، هنگام آتش سوزی یونولیت ها آتش می گرفتند و دود و…. تولید می کردند. بعد از گذشت مدتی الان تمام معایب آن برطرف شده اند اما با این حال پیشنهاد ما این است که مقاله ی سقف وافل هم بخوانید و متوجه برتری و تفاوت آن با سقف تیرچه بلوک شوید.

ممنون از اینکه این مقاله را کامل خواندید، منتظر نظرات شما در مورد این مقاله هستم.

منبع: عمران وب