شاتکریت چیست؟ انواع و نحوه ی اجرای آن (تصویری)

۲ خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان میبرد

بتن پاشی یا شاتکریت یکی از شیوه های نوین اجراء سازه های بتنی است. در برخی از عملیات اجرایی مانند اجرای پوشش موقت تونلها، عملیات ترمیمی و اجراء سازه های جدار نازک، یا حتی زمانی که شکل کار پیچیده یا قالب بندی مشکل و پر هزینه باشد، استفاده از بتن پاشیده شده {شاتکریت (واژه آمریکائی) یا گانایت (واژه انگلیسی)} شاید تنها راه حل منطقی به شمار رود. استفاده از این نوع بتن به تجربه ، وسایل و تجهیزات خاص ، و کارگران مجرب در بتن پاشی نیاز دارد.

خوبی و مزیت بتن شاتکریت در مقایسه با بتن معمولی این است که فقط به یک سطح نیاز داریم تا بتن پاشی انجام شود و به قالب بندی نیاز نداریم.

بتن شاتکریت

در حالت کلی عملیات شاتکریت بنا بر زمان اضافه کردن آب اختلاط به مخلوط به دو صورت ۱. خشک و ۲. تر صورت می گیرد.

۱. شاتکریت مخلوط خشک

در حالت خشک مخلوط مصالح سنگی و سیمان از یک طرف به کمک کمپرسور هوا و آب از طرف دیگر به کمک پمپ به سر یک نازل تزریق شده و در محل نازل پس از مخلوط شدن با هم به سطح کار پاشیده می شوند.

از این روش برای روکش و همچنین کارهای تعمیراتی که ضخامتشان کمتر از ۱۰ سانتی متر است، استفاده می شود.

از طرفی هم به دلیل اینکه در این روش از سنگدانه های دشت استفاده نمی شود بنابراین این بتن مقاومت فشاری بالایی ندارد.

به دلیل اینکه فقط در مرحله ی آخر آب به مخلوط اضافه می شود ممکن است به همه ی دانه ها و مخلوط ما آب کافی نرسد و در نتیجه عملیات هیدراته شدن به درستی انجام نشود، بنابراین در ادامه ی کار هم به دلیل نچسبیدن بتن به محل مورد نظر بخش زیادی از آن به هدر می رود.

شاتکریت خشک

۲. شاتکریت مخلوط تر

در روش تر مخلوط نهایی بتن به کمک نیروی باد از سر نازل پاشیده می شود. البته در بتن پاشی محدودیت هایی در اندازه سنگدانه ها وجود دارد. این حد در انگلستان ۱۰ میلیمتر است. به عبارتی اگر حداکثر اندازه سنگدانه ها از یک سانتی متر کوچکتر باشد به عملیات بتن پاشی، گانایت و اگر بزرگتر باشد شاتکریت گویند.

شاتکریت مرطوب (تر)

دستگاه شاتکریت

نکات اجرایی شاتکریت

در روش بتن پاشی خشک که رایج تر از روش تر است حداکثر اندازه دانه ها عموما به ۱۰ میلی متر و به ندرت به ۲۰ میلی متر محدود می شود که مورد تأکید مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ایران نیز می باشد. همچنین نسبت وزنی مناسب سنگدانه به سیمان در این روش بین ۳.۵ تا ۴ است. به علاوه به دلیل اینکه در روش خشک جهت انتقال سنگدانه ها به سر نازل نیاز به تزریق آب نمی باشد عموما نسبت نهایی آب به سیمان پائین و در نتیجه کیفیت عمل بالا است. در مقام مقایسه در صورت استفاده از مواد روان کننده، می توان نسبت آب به سیمان را در روش تر به ۰.۴ نیز محدود کرد. عیار رایج سیمان در روش تر در حدود ۳۵۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب است. در این صورت انتظار می رود که بتوان به یک مقاومت مشخصه ۲۸ روزه (نمونه های مکعبی) بین ۳۵ تا ۵۵ مگاپاسکال دست یافت.

شاتکریت

مشخصات بتن های پاشیدنی (شاتکریت)

۱. ماسه مصرفی می تواند تیزگوشه یا گرد گوشه باشد.

۲. نسبت آب به سیمان برای این نوع بتن چیزی در حدود ۰.۵ تا ۰.۳۵ می باشد.

۳. همانطور که بالاتر هم گفته شد حداکثر اندازه سنگدانه های مصرفی ۲۰ میلی متر است.

۴. نسبت های اختلاط؛ در حدود یک قسمت سیمان و ۴.۵ – ۴ قسمت سنگدانه خشک غیر متراکم می باشد.

اپراتوری شاتکریت خشک سخت می باشد!

در عمل، اپراتوری روش خشک مشکل تر از روش تر می باشد زیرا که در روش تر قبلا آب مورد نیاز به بتن اضافه شده است. به علاوه میزان خروجی شاتکریت در روش تر بیشتر از روش خشک (تقریبا ۳ متر مکعب در ساعت) بوده و می تواند به حدود ۱۰ متر مکعب در ساعت برسد.

استفاده از الیاف در شاتکریت

از سال ۱۹۶۰ به بعد استفاده از انواع الیاف در شاتکریت به منظور تسلیح آن رایج گردید به طوری که میزان الياف فولادی به کار رفته در شاتکریت در سطح جهان در سال ۱۹۷۰ به میزان یکصد هزار تن تخمین زده می شود. ابعاد الياف به کار رفته در شاتکریت می تواند از ۱۲ تا ۵۰ میلی متر تغییر کند. میزان رایج الياف شاتکریت نیز در حدود ۳ تا ۵ درصد وزنی آن می باشد. میزان پرت شاتکریت نیز بستگی به عوامل مختلفی از جمله زاویه پاشش و فاصله نازل از سطح کار دارد.

عوامل موثر در انتخاب روش شاتکریت

۱. میزان پرت و دور ریز

۲. هزینه های اجرایی

۳. محل اجرای عملیات

۴. مهارت و توانایی اپراتور

۵. دسترسی به تجهیزات و وسایل

۶. مقاومت و پایداری در مقابل هوازدگی

۶ مورد از نکات ایمنی و مسائل محیط زیست اجرای شاتکریت

۱. در محیطهایی که احتمال انفجار در اثر جرقه وجود دارد، باید به خطر تولید جرقه در لوله های فلزی شاتکریت (روش خشک) توجه نمود. در این موارد هدایت الکتریسته ساکن ایجاد شده به زمین به کمک زنجير اتصال ضروری است.

۲. به دلیل سرعت بالای سنگدانه های پس زده شده از سطح کار که می تواند به حدود ۱۰۰km/h نیز برسد، باید مراقب چشم و سایر اجزاء بدن خویش در هنگام کار با شاتکریت بود.

۳. سیمان پخش شده در محیط می تواند به جراحات پوستی بیانجامد. از این رو پوشیدن لباسهای یکپارچه بسیار مفید می باشد.

۴. محیط قلیایی شدید ایجاد شده در کارگاههای شاتکریت می تواند به ضایعات ریوی شدیدی بیانجامد. از این رو استفاده از ماسکهای مناسب ضروری به نظر می رسد.

۵. استفاده از عینک (خصوصا عینکهای دارای آب پاش و برف پاک کن) برای اپراتور شاتکریت ضروری است.

۶. شیرابه های جاری شده در محل کارگاه شاتکریت را نباید مستقیما وارد محیط زیست نمود. ترکیب این شیرابه ها با آب آهک و زاج سفید قبل از انتقال آنها به محیط زیست ضروری است.